نقش اخلاق در زندگى و تمدّن انسانها

بِسمِ اللهِ الرَّحمَنِ الرَّحِیمِ

نقش اخلاق در زندگى و تمدّن انسانها

بعضى از ناآگاهان، مسائل اخلاقى را،

 به عنوان یک امر خصوصى در زندگى شخصى مى نگرند،

 و یا آنها را مسائل مقدّس روحانى و معنوى مى دانند که تنها

در زندگى سراى دیگر اثر دارد، در حالى که این یک اشتباه بزرگ است;

 اکثر مسائل اخلاقى بلکه همه آنها، آثارى در زندگى اجتماعى بشر دارد،

 اعم از مادّى و معنوى، و جامعه انسانیّت منهاى اخلاق

به باغ وحشى تبدیل خواهد شد که تنها قفسها مى تواند

جلو فعّالیّتهاى تخریبى این حیوانات انسان نما را بگیرد،

 نیروها به هدر خواهد رفت، استعدادها سرکوب خواهد شد،

 امنیّت و آزادى بازیچه دست هوسبازان مى گردد و زندگى

 انسانى مفهوم واقعى خود را از دست مى دهد.

اگر درست در تاریخ گذشته بیندیشیم، اقوام زیادى را پیدا مى کنیم

 که هر کدام بر اثر پاره اى از انحرافات اخلاقى، شکست خورده یا بکلّى نابود شدند.

چه بسیار زمامدارانى که بر اثر نقاط ضعف اخلاقى،

 قوم و ملّت خود را در کام مصائب دردناکى فرو بردند،

 و چه بسیار فرماندهان فاسدى که جان سربازان خود

را به خطر افکنده و بر اثر خودکامگى آنها را به خاک و خون کشیدند.

درست است که زندگى فردى نیز بدون اخلاق، لطافت

 و شکوفایى و زیبایى ندارد; درست است که خانواده ها

بدون اخلاق سامان نمى پذیرند; ولى از آنها مهمتر،

 زندگى اجتماعى بشر است که با حذف مسائل اخلاقى

به سرنوشت دردناکى گرفتار مى شود که

بدتر از آن تصوّر نمى شود.

ممکن است گفته شود، سعادت و خوشبختى و تکامل

جوامع بشرى را مى توان در پرتو عمل به قوانین

 و احکام صحیح به دست آورد، بى آن که مبانى اخلاقى در افراد وجود داشته باشد.

در پاسخ مى گوییم عمل به مقرّرات و قوانین نیز بدون پشتوانه اخلاق ممکن نیست;

 تا از درون انسانها انگیزه هایى براى اجراى مقرّرات و قوانین وجود نداشته باشد،

 تلاشهاى برونى به جایى نمى رسد.

زور و فشار، بدترین ضمانت اجرایى قوانین و مقرّرات است

 که جز در موارد ضرورى نباید از آن استفاده کرد و در مقابل آن،

 ایمان و اخلاق، بهترین ضامن اجرایى قوانین و مقرّرات محسوب مى شود.

با این اشاره به قرآن مجید باز مى گردیم و نمونه هایى

 از آیات قرآن را که ناظر به این مسأله مهم است مورد توجّه قرار مى دهیم:

1 ـ وَلَوْ اَنَّ اَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ

 بَرَکات مِنَ السَّماءِ وَالاَْرْضِ وَلکِنْ کَذَّبُوا فَاَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ

   (سوره اعراف، آیه 96).